Gdańsk i Gdyńscy Przewodnicy, 2015 – 2020

Antoni van Obberghen

Nie znany jest zawód ojca Antoniego-znamy imiona jego rodziców-Daniel i Klara.
Majac lat 15 został przyjęty przez mistrza murarskiego Piotra Janssensa na cztery lata nauki w zawodzie murarskim. Nauke ukąnczył w r.1562 i zdał z bardzo dobrym wynikiem egzamin na mistrza, uprawniający go do samodzielnego wykonywania zawodu. By zdobyć praktyke i doświadczenie w zawodzie, musiał przez pare lat pracować na podrzednych stanowiskach, a następnie ruszył w świat dla pogłębienia swych wiadomości.

Nie możemy prześledzic procesu dojrzewania talentu i wzrostu wiedzy młodego Obberghena, nie znamy rownież żadnych jego prac architektoniczno-budowlanych w rodzinnej Flandii. Wiadomo jedynie, ze był zatrudniony przy budowie słynnej cytadeli w Antwerpii (1567-1571) i tam zapewne wyszkolił się na dobrego fortyfikatora.

W Danii podjał pracy przy rozbudowie Kronborga –ufortytikowanej krolewskiej siedziby, przekstałcjąc ja w najpoteżniejszy zamek i twierdze nad Sundem odpowiadajaca na najnowoczesniejszym wowczas regulom sztuki fortyfikacyjnej..Przybyl tam okolo r. 1575 i w lipcu 1577 r. zostal mianowany przez króla dunskiego Fryderyka II glownym architektem wszystkich prowadzonych prac budowlanych na zamku.Liczba robotnikow zatrdnionych w pracach fortyfikacyjnych dochodzila niekiedy do 2000 ludzi pracujacych rownoczesnie.
Podczas pobytu w Danii ożenił się z Sara de Mehre (Meyer) córka zeglarza/armatora. Wkrótce urodził się syn Daniel.
Po zakączeniu prac na Kronborgu w 1585 roku zwrócił się na wschód- do Gdańska-jednego z najbogatszych w tym czasie portów nad Bałtykiem .Przybył tu wiosną 1586 roku wraz z rodzina oraz zdolnym uczniem , którego od lat zatrudniał w swej pracowni.. W Gdańsku natrafił na silna konkurencje , ale sława jego kronborskiego dzieła i żywa działalność budowlana pozwoliły mu już wkrótce znaleść korzystne dla siebie zajecie.

W 1586 wykonał projekt twierdzy Wisnołujście , która otrzymała podobna do kronborskiej formę fortu carre, zaopatrzonego na narożach w nowowłoskie bastiony. Te prace ciągnęły się około 20 lat i mistrz Antoni jeździł tam wielokrotnie z polecenia Rady, nadzorował roboty i rozstrzygając trudniejsze problemy.
Przypisuje się Obberghenowi wykonanie w 1586 rok zwieńczenia średniowiecznej Wieży Więziennej w zespole Przedbramią przed ulica Długą. Wieża otrzymała wówczas zakączenie w postaci szerokiego pasa fryzowego o niderlandzkim ornamencie okóciowym oraz zwięnczenie czterospadowym dachem z renesansowym hełmem i łukarkami .
Antoni van Obberghen jest uważany za twórcę projektu Ratusza Staromiejskiego w Gdańsku wzniesionego w latach 1587-1595 w styla renesansu niderlandzkiego i żywo przypominającego swe flamandzkie i niderlandzkie pierwowzory.
Wiosną 1591 roku przyjął zaproszenie Rady miasta Torunia, by zaopiniować stan obronności miasta i sporządzić projekt nowych fortyfikacji ziemnych. Opinia ta spodobała się Radzie toruńskiej i została przez nią zatwierdzona, ale niechęć mieszczan toruńskich do obciążeń finansowych na rzecz miasta spowodowała że mistrz Obberghen powrócił do Gdańska.

Po odejściu Jana Schenidera do Wrocławia w 1591 i śmierci drugiego budowniczego Fryderika Vrooma Rada Gdańska zdecydowała się na zaangażowanie Obberghena. Mistrz zażądał bardzo wysokie wynagrodzenie dlatego Rada przyjęła go jedynie na rok, na stanowisko budowniczego do spraw obronnych, ale po upływie roku nie tylko przedłużyła z nim umowę , a w roku 1594 widzimy go na stanowisku pierwszego budowniczego miejskiego na tym stanowisku pozostał do końca swego życia.

W latach dziewięćdziesiątych XVI w powstały w Gdańsku budowie przy mistrza Obberghena ralizowany
• Projekt Katowni (1593-1594)
• Przebudowa całego zespołu przed bramą na cele więzienne (do 1604)
• Projekt domu przy Długim Pobrzeżu 13 (1598)
• Projekt okazałego domu kupieckiego ze smukłą wieżyczką (1598-1599, ul. Mariacka 26)
• Projekt domu parafialnego (1599-1602, przy kościele Św. Katarzyny , uil. Katarzynki 1-3
Najważniejszym przedsięwzięciem budowlanym końca XVI w. w Gdańsku była przebudowa średniowiecznego ratusza na Głównym Mieście prowadzona pod nadzorem i kierownictwem Obberghena (przy współudziale z rzeźbiarzem Wilhelma van der Meera,snycerzem Szymonem Herle, malarzami Janem Vredemanem de Vries , Izaakiem van der Blockiem
17 października 1596 uzyskał miejskie prawo kupca.( to wyróżnienie nie dostępowali cudzoziemcy )

W Gdańsku urodzila sie mistrzowi córka Estera- drugie dziecko z Sara de Meyer, dzieci były niepełnoletnie, gdy zmarła ich matka a ojciec ożenił sie po raz wtóry z panna Sara Schwarz –córką kupca.
Na przelomie XVI i XVII wieku podjoł dwie najwieksze prace swojego życia (poza przebudowa Ratusza Głownego Miasta i dunskim Kronborgiem) – byli to:
• Projekt i realizacja Wielkiej Zbrojowni w Gdańsku (1600-1609) –największe z dzieł budownictwa śweckiego w Gdańsku Xvi-XVIII w w stylu pełnego renesansu niderlandzkiego z cechami manierystycznymi i z przejawami form barokowych jest uważane za scczyt renesansu gdańskiego
• Projekt rozbudowy Ratusza Staromiejskiego w Toruniu (1602-1603)

Zmarł w wieku 68 lat, pochowany w kościele Św. Piotra i Pawła w Gdańsku, rodzina Anoti usunęła się z życia publicznego w mieście.
Oddał mistrz Antoni najliepsze dojrzałe lata swego zawodowego życia Gdańskowi. Jako architekt niejednokrotnie zwycieżał w konkursach swych rywali, jako architekt-pozostawil po sobie dzieła najwyższej klasy, którymi jeszcze dziś szczyci sie Gdańsk i Toruń.