11. Bateria Artylerii Stałej w Gdyni-Redłowie
Zaledwie kilkaset metrów od urokliwej Polanki Redłowskiej w Gdyni kryją się zimnowojenne pozostałości artylerii nadbrzeżnej. W otoczeniu licznych fortyfikacji zachowały się trzy stanowiska ogniowe. Warto, w czasie zwiedzania Trójmiasta zobaczyć to niezwykłe miejsce.
Historia budowy BAS
Po II WŚ Polska odzyskała, a nawet bardzo rozszerzyła swoje panowanie nad Bałtykiem, choć w zupełnie nowych realiach geopolitycznych. Konieczne stały się prace nad budową systemu obrony Wybrzeża. Już zaraz po wojnie, w latach 40-tych rozpoczęto planowanie stanowisk artylerii nadbrzeżnej, a ich największą koncentrację przewidziano w rejonie głównej polskiej bazy marynarki wojennej w Gdyni.
Wzorowano się między innymi na doświadczeniach kampanii wrześniowej i projekcie 31. „Cyplowej” Bateria Artylerii Nadbrzeżnej im. Heliodora Laskowskiego, w mniejszym stopniu równie słynnej (choć o znacznie mniejszej użyteczności bojowej) baterii Canet z Oksywia i innych stanowisk polskiej obrony Wybrzeża 1939.
W sumie powstało 7 Baterii Artylerii Stałej (BAS) broniących dostępu do Trójmiasta: 3 na Półwyspie Helskim (3. BAS Hel-Bór, 13. BAS Hel-Cypel oraz 27. BAS Hel-Cypel), 34. BAS Rozewie, a także trzy baterie na terenie Trójmiasta: 25. BAS Gdańsk- Stogi (Sianki), 28. BAS Gdynia-Oksywie oraz tytułowa 11. Bateria Artylerii Stałej w Gdyni-Redłowie, obowiązkowy punkt na trakcie zwiedzania Gdyni.
Pierwsze strzelanie
2 października 1946 do Gdyni-Redłowa przeniesiony został 31. Dywizjon Artylerii Nadbrzeżnej (sformowany 18 sierpnia). Miał się on składać z 4 baterii (3x 130 mm + bateria szkoleniowa). Pierwszym dowódcą jednostki mianowano słynnego kmdr por. Zbigniewa Przybyszewskiego, który w kampanii wrześniowej 1939 dowodził 31. Baterią Artylerii Nadbrzeżnej im. Heliodora Laskowskiego.
Fizycznie prace nad budową rozpoczęto w 1947 roku (kadry na jej potrzeby miała dostarczać Szkoła Podoficerska Artylerii Nadbrzeżnej ulokowana pierwotnie także w Gdyni, a następnie przeniesiona do Darłowa). Budową stanowisk oraz zamontowanie dział ukończono w 1948 roku i gdyńska jednostka stała się pierwszą z powojennych baterii nadbrzeżnych w Polsce. Pierwszy strzał oddano 26 czerwca tego roku.
Budowa kolejnych elementów systemy redłowskiej baterii kontynuowano przez następne miesiące i lata. Przystąpiono do prac nad centralą artyleryjską oraz wyposażonym w 3m dalmierz tymczasowym punktem kierowania ogniem. W 1953 roku ukończono Główny Punkt Kierowania Ogniem (GPKO). Powstały też inne obiekty: schron załogi, elektrownia, magazyny amunicji oraz wysunięte punkty obserwacyjne „Orłowo” oraz „Oksywie”.
WIDEO: szlak turystyczny do BAS w Gdyni
W 1950 roku przeprowadzono reorganizację struktury i gdyńska jednostka przemianowana została z 31. Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej na 11. Baterię Artylerii Stałej. Kolejna reorganizacja miała miejsce 5 lat później. Wtedy to Gdynia stała się siedzibą sztabu 32. Dywizji Artylerii Nadbrzeżnej, którego częścią stała się 11. BAS w Gdyni-Redłowie.
Od 1963 roku stan jednostki liczył 76 żołnierzy, a od 1968 ich liczbę zmniejszono do 51.
Jednostkę ostatecznie rozformowano 12 marca 1974 roku. Przyczyn można upatrywać przede wszystkim w szybkich zmianach techniki wojskowej. Wzrastało znaczenie broni rakietowej, rosła rola lotnictwa uderzeniowego. Większy nacisk kładziono na mobilność armii. Istotne były także wymogi doktryny Układu Warszawskiego. Zgodnie z jego ofensywną strategią Polsce, w wypadku wojny z Zachodem (NATO), miała przypaść rola ataku na Danię, co przyczyniło się np. do rozbudowy floty okrętów desantowych.
Droga do stanowisk ogniowych prowadząca z Polanki Redłowskiej wiedzie przez teren bardzo silnie ufortyfikowany. Działa otacza system ponad 3 km transzei (częściowo zlikwidowanych, przyp 2020), żelbetowych stanowisk CKM i RKM oraz pozostałości ziemno-drewnianych schronów. Jest to część dawnego Kompanijnego Rejonu Umocnionego o znaczeniu przeciwdesantowym.
Zwiedzanie 11. BAS w Gdyni z przewodnikiem
Przez wiele lat wstęp na teren ten był (oficjalnie) zabroniony, lecz po rozformowaniu jednostki i późniejszym cofnięciu płotu w głąb lądu stanowiska bojowe są ogólnie dostępne.
Niszczejące przez wiele lat obiekty doczekały się przynajmniej częściowej renowacji. W latach 2006-2009, początkowo społecznie, później przy zaangażowaniu środków instytucji niektóre ze stanowisk zostały przywrócone do świetności. Przyczyniły się do tego m.in.: Pomorskie Stowarzyszenie Ochrony Fortyfikacji Reduta, Pomorskie Forum Eksploracyjne, Rada Dzielnicy Redłowo, Marynarka Wojenna RP oraz Urząd Miasta Gdynia.
Najbliższe ze stanowisk (SO nr 4) znajduje się na stromym wzniesieniu, ok. 600m na północ od obelisku gen Baden-Powella (Polanka Redłowska) i 90m w linii prostej od morza, co wskaże nie tylko przewodnik po Gdańsku, Gdyni czy Sopocie, Kolejne SO zlokalizowane są nieco na południe.
UWAGA: ścieżka turystyczna jest dość trudna, miejscami w złym stanie . Nie zaleca się się wejścia w złych warunkach pogodowych!
Obiekty 11. BAS w Gdyni
Obiekty 11. BAS w Gdyni-Redłowie (częściowo zniszczono bądź niedostępne):
- 4 Stanowiska Ogniowe (SO nr 101,102,103,104) – działa B-13, kaliber: 4x130mm
- Centrala Artyleryjska (CA (nr 105)
- Główny Punkt Kierowania Ogniem (GPKO)
- Zapasowy Punkt Kierowania Ogniem (ZPKO)
- Magazyn amunicji (przybateryjny)
- Magazyn amunicji specjalnej
- Schron załogi (nr 111)
- Elektrownia
- Wzmocniony punkt obserwacyjny Orłowo (nr 119)
- Wzmocniony punkt obserwacyjny Oksywie (nr 120)
- Stanowisko reflektora i agregatu prądotwórczego
Konstrukcja Stanowisk Ogniowych
Monolityczny, żelbetowy blok o masie 1466t i ścianach grubości 2m mieścił w sobie pomieszczenia na 225 sztuk pocisków i ładunków miotających. Amunicję transportowano za pomocą dwóch wind znajdujących się w przedsionku.
Działa typu B-13 kalibru 130mm skonstruowano w ZSRS na podstawie projektu z 1946 roku, szeroko stosowane w ówczesnej artylerii nadbrzeżnej i okrętowej. Pociski o masie 33,5 kg mogły razić cele w odległości do 25 500 km. Całość zamaskowana była siatką rozpiętą na parasolu ze stalowych rur.
Kamuflaż pokrywający obecnie armaty jest efektem prac renowacyjnych. Zastosowano malowanie w dwóch wersjach: jednobarwnej z początku służby oraz wielobarwnej z późniejszego okresu.
Współczesność
Obecnie funkcje wsparcia dla działań Marynarki Wojennej RP pełni utworzony w 2011 roku Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy (przemianowany: Morska Jednostka Rakietowa). Miejscem dyslokacji dywizjonu są Siemirowice w powiecie lęborskim, będące również lotniskiem macierzystym 44 Bazy Lotnictwa Morskiego Marynarki Wojennej.
Przygotowanie na podstawie: materiałów Urzędu Miasta Gdynia, materiałów własnych oraz strony bas.tpf.pl.