literatura-wczesnośredniowieczny-Gdańsk-i-archeologia
Gdańsk i Gdyńscy Przewodnicy, 2015 - 2020
Kurs Przewodników po Gdańsku Gdyni i Sopocie
Złota Kamieniczka.
JAN SPEIMAN urodził się 20 listopada 1563 r. Wychowywał się początkowo w domu rodziców, a po śmierci ojca, głównie u dziadka – burmistrza. Uzyskał gruntowne wykształcenie. Studiował w Krakowie, Królewcu, Halle, Sienie, po czym wrócił do Gdańska. W grudniu 1592 r. wyruszył na wyprawę, tym razem morską, z flotyllą statków wiozących transport zboża dla dotkniętej nieurodzajem Italii. Wyprawa do Włoch przyniosła mu pieniądze, sławę i zaszczyty, z których największym była przyznana mu przez papieża 30 maja 1593 r. godność Rycerza Złotej Ostrogi. Speiman brał udział w jeszcze jednej wyprawie w 1593 roku, po czym wrócił do Gdańska. W 1596 wziął ślub z Judytą Bahrówną. Teść Szymon Bahr był faktorem królewskim i starostą berwałdzkim. Zaprzyjaźniona z nim rodzina Dembińskich dopuściła go do herbu Rawicz (Panna Na Niedźwiedziu). Dysponujący już znacznym majątkiem Speiman wżenił się w bogatą i wpływową rodzinę. W roku 1601 został ławnikiem, w 1606 – sędzią, w 1609 – rajcą, w 1612 – burmistrzem, w 1618 – królewskim burgrabią. Jako inspektor wałowy nadzorował budowę fortyfikacji i powstałej w latach 1601-1609 Wielkiej Zbrojowni. Do pełni sukcesu brakowało Speimanowi tylko świetnej siedziby rodu. W roku 1602 zmarł Paweł Ball, właściciel sąsiadującej z domem Ehlerów gotyckiej kamieniczki przy Długim Targu. Wtedy właśnie Speiman stał się właścicielem tego domu i zaczął się przymierzać do przebudowy.
Zwiedzanie Trójmiasta
Data rozpoczęcia budowy Złotej Kamieniczki – 1609, zbiega się z zakończeniem prac w Wielkiej Zbrojowni. Badania rozwarstwienia murów w piwnicy Speimana wykazały, że nie była to przebudowa gotyckiej kamieniczki Balla, tylko jej rozbiórka i wznoszenie nowego domu od fundamentów. Budowa w surowym stanie musiała być zakończona przed rokiem 1616, w którym Voigt zaczął pracę przy rzeźbach fasady. Twórcą fasady był Hans Voigt, pracujący pod kierunkiem Abrahama van den Blocka, który musiał być autorem projektu i wykonawcą niektórych rzeźb. Podawane są różne daty ukończenia prac przy kamieniczce – 1617, 1619, a nawet 1621. Kamieniczka zbudowana została w stylu renesansu włoskiego.
FIGURY ATTYKI :
Figura na szczycie miała w różnych okresach różne atrybuty, ale jeden z nich pozostał niezmienny: złota kula, na której wspiera uniesioną lewą stopę. Niezależnie od tego, co trzymała w rękach: wiosło (ster), róg obfitości czy różdżkę, pozwala to określić ją jako FORTUNĘ – boginię szczęścia i pomyślności.
OD LEWEJ STRONY :
1. Figura przedstawia młodą kobietę w obficie pofałdowanej sukni. Trzyma ona dwa atrybuty : węża owiniętego wokół prawej ręki i trzymane w lewej ręce lusterko. Oba atrybuty pozwalają zidentyfikować rzeźbę jako alegorię ROZTROPNOŚCI (PRUDENCJA).
2. Figura wyobraża wąsatego, łysiejącego mężczyznę. Atrybutem jest miecz uniesiony ukośnie do góry w odchylonej od ciała prawej ręce, w drugiej ręce trzyma wagę. Miecz i waga są typowymi atrybutami SPRAWIEDLIWOŚCI. Przeciwko takiej identyfikacji mogłaby przemawiać płeć, jednakże przyjmuje się, że jednak mamy tu do czynienia z nieco odbiegającą od stereotypu Sprawiedliwością (Justicja).
3. Figura najłatwiejsza do identyfikacji. Atrybuty: rapier, pancerz, tarcza i hełm z szyszakiem pozwalają ją uznać za personifikację cnót rycerskich: SIŁY lub MĘSTWA (Fortitudo).
4. Figura przedstawia młodą dziewczynę we wdzięcznej pozie, pozbawioną jednak atrybutów, chyba, że za taki uznamy przytrzymywaną prawą ręką część ubioru – rąbek sukni, ozdobny pas, pochwę miecz czy też łańcuch. Rzeźbę tą interpretuje się jako alegorię UMIARKOWANIA.
Zwiedzanie Gdańska
ELEMENTY BEZPOŚREDNIO POD FIGURAMI ATTYKI : w twarzach, wyrzeźbionych na środkowych postumentach pod ich stopami można by się dopatrywać matki Hansa Speimana – Anny Brandesówny i jego teściowej – Judyty Bahrowej. Męskie głowy na skrajnych postumentach przedstawiałyby ojca Speimana – Hilarego i teścia – Szymona Bahra.
Niewątpliwie alegoryczny sens mają górne części filarów pod galeryjką. Widnieją na niej wyrzeźbione głowy zwierząt. Od lewej : głowa wołu, często dawniej spotykanej rasy długorogiej. Drugi filar zdobi niewątpliwie głowa lwa, trzeci – psa o kłapiastych uszach, czwarty – baranka. W sztuce chrześcijańskiej wół symbolizuje cierpliwość i wytrwałość, lew – siłę i męstwo, ale także umiarkowanie, pies jest uosobieniem wierności, a baranek, związany jako symbol Chrystusa z wiarą i religią, może też oznaczać łagodność.
Przyglądając się jeszcze pozostałym elementom filarów najwyższej kondygnacji, na skrajnym lewym pod głową wołu widzimy wyrzeźbiony róg myśliwski, na kolejnym, pod lwem – otwartą księgę, pod psem – głowę ludzką (rodzaj maszkaronu), pod barankiem – głowę zwierzęcia, być może psa. Można je interpretować jako odpowiednie atrybuty : roztropności, sprawiedliwości, bohaterstwa i umiarkowania. Jednak, równie dobrze można by je identyfikować jako symbole sławy, mądrości, sprawiedliwościi wierności.
TREŚCI HISTORYCZNE
Rozpatrzymy treść POZIOMYCH fryzów między-kondygnacyjnych. W każdym z nich występują po cztery głowy wybitnych osobistości (na filarach), dzielące fryz na trzy pola z rzeźbionymi scenami. Wyjątek stanowi pole w środku fasady zawierające herby właścicieli. Razem mamy więc dwanaście podobizn władców i mężów stanu, osiem scen bohaterskich i jedno pole herbowe.
Omawianie zaczniemy od najwyższego pasa dekoracji rzeźbiarskiej – pod oknami III piętra, od lewej do prawej.
1. (głowa) SOLON – ok.640-558 pne: mąż stanu – prawodawca ateński. Zreformował ustrój, umorzył długi biedakom i utrwalił demokrację. Wzór mądrego przywódcy.
2. (scena) TEMISTOKLES – ok. 525-460 pne : wódz i polityk, twórca potęgi morskiej Aten, rozbudował fortyfikacje miasta i doprowadził do zwycięstwa nad Persami na morzu pod Salaminą (480) i na lądzie – pod Platejami (479). Scena przedstawia tę właśnie bitwę.
3. (głowa) MAREK ATYLIUSZ REGULUS : WZIĘTY DO NIEWOLI W CZASIE PIERWSZEJ WOJNY PUNICKIEJ (264-241 pne), został przez Kartagińczyków zwolniony na słowo, by namawiać Rzymian do zawarcia pokoju. Zamiast tego zachęcił ich do dalszej walki, po czym – mimo, że mógł zostać w Rzymie – wrócił do Kartaginy, na tortury i śmierć, bo uważał, że słowa, nawet danego wrogowi, trzeba dotrzymać. Był wzorem prawości i wierności ojczyźnie.
4. (scena) SKANDERBEG I HUNNIADES
– Jerzy Kastariota, zwany Skanderbegiem (ok.1403-1468), bohater narodowy Albanii, nawrócony muzułmanin, walczył z powodzeniem z Turkami, obronił niepodległość kraju. Scena przedstawia go na koniu (z lewej strony), ze wzniesionym mieczem.
– Jan Hunyadi (ok.1387-1456), wojewoda siedmiogrodzki, rządził Węgrami w imieniu Władysława Wareńczyka a po jego śmierci bronił kraju przeciw Turkom. Przedstawiony jest naprzeciw poprzedniego (po prawej stronie), również na koniu w podobnej pozie.
Między obydwoma jeźdźcami, w oddali, widać pierzchający półksiężyc tureckiej konnicy.
5. (głowa) SCYPION AFRYKAŃSKI (235-183 pne.) jako rzymski prokonsul przyczynił się do podboju Hiszpanii w czasie drugiej wojny punickiej (218-201) i pobił wodza Kartagińczyków Hannibala pod Zamą (202).
6. (scena) KAJUSZ MUCJUSZ SCEWOLA (koniec IVw pne.): młody Rzymianin, który w/g legendy zakradł się do obozu oblegających Rzym Etrusków, by zabić ich króla Porsennę, ale przez pomyłkę uśmiercił jednego z dowódców. Schwytany i zagrożony torturami, włożył prawą rękę w ogień, żeby pokazać, że nie boi się bólu. Pod wrażeniem męstwa Scewoli Porsenna uwolnił go i odstąpił od oblężenia.
7. (głowa) MAREK PORCJUSZ KATON STARSZY (234-149 pne.) znany z prawości i surowości, w czasie drugiej wojny punickiej każde przemówienie, niezależnie na jaki temat, kończył stwierdzeniem: „poza tym uważam, że Kartagina musi być zniszczona”.
Pod oknami II piętra (od lewej) :
8. (głowa) MAREK PORCJUSZ KATON MŁODSZY (95-46 pne.) rzymski mąż stanu, symbolizuje umiłowanie wolności.
9. (scena) BRUTUSOWIE
– LUCJUSZ JUNIUSZ BRUTUS (zm.508 pne.) był siostrzeńcem króla Tarkwiniusz Pysznego. Kiedy syn króla zgwałcił Rzymiankę Lukrecję, Brutus pokierował powstaniem, które obaliło Tarkwiniusza i wprowadziło republikę (509 pne.). Lewa część płaskorzeźby wyobraża wcześniejsze samobójstwo Lukrecji w obecności Brutusa, który przysięga, że ją pomści.
– prawa strona przedstawia MARKA JUNIUSZA BRUTUSA (ok.85-42 pne.), pupila Juliusza Cezara, w momencie gdy w roku 44, broniąc zagrożonej jak sądził demokracji, zadaje Cezarowi śmiertelny cios sztyletem.
10. (głowa) CESARZ OTTON I, zwany Wielkim (912-973), król Niemiec i Włoch, pierwszy tytularny władca „Świętego Rzymskiego Cesarstwa Narodu Niemieckiego” (od 962).
11. Centralne miejsce w fasadzie zajmują herby SPEIMANA i jego żony JUDYTY.
– herb Speimana nadany mu w 1595 r. przez Zygmunta III. Widzimy go po lewej stronie. Jest dwupolowy, w prawym białym polu wyrasta z zielonego gruntu zielone drzewo, w lewym, czerwonym, wspina się w prawo biały jeleń.
– prawa strona płaskorzeźby przedstawia herb, używany od 1591 r. przez rodzinę żony Speimana, Judyty z Bahrów. Jest to polski Rawicz: w owalnej tarczy na czarnym niedźwiedziu siedzi odziana w czerwoną szatę dziewica w złotej koronie, z rozłożonymi rękami.
12. (głowa) JAGIEŁŁO – król polski (od 1386) i wielki książę litewski, pogromca Krzyżaków pod Grunwaldem.
13. (scena) HORACJUSZE – trzej bracia, którzy w/g legendy stoczyli potrójny pojedynek z trzema braćmi Kuriacjuszami, reprezentującymi miasto Albę. Po śmierci swoich braci pozostały przy życiu trzeci Horacjusz upozorował ucieczkę. Pogoń za nim rozdzieliła Kuriacjuszy i umożliwiła mu zabicie ich po kolei, co zadecydowało o zwycięstwie Rzymu nad Albą.
14. (głowa) KAJUSZ FABRYCJUSZ LUSCINUS – konsul rzymski w latach 282-278, słynący z surowości obyczajów, prawości i nieprzekupnoścci.
Fryz pod oknami pierwszego piętra (nad oknami parteru):
15. (głowa) WAWRZYNIEC MEDYCEUSZ, władca Florencji (od 1469), mecenas sztuki, poeta, wyznawca ideałów Renesansu.
16. (scena) JUDASZ MACHAABEUSZ (ok.200-160 pne), przywódca powstania Żydów przeciwko Seleucydom. Scena przedstawia go w momencie, gdy gasi pogański ogień w sprofanowanej świątyni w Jerozolimie.
17. (głowa) ZYGMUNT III WAZA – współczzesny Speimanowi król polski (od 1587).
18. (scena) HORACJUSZ KOKLES – jednooki bohater rzymski, w/g legendy walcząc na moście sam jeden powstrzymał armię króla Etrusków Porsenny (507 r.pne), który chciał obalić republikę i osadzić z powrotem na tronie Tarkwiniusza Pysznego.
19. (głowa) CESARZ HENRYK – identyfikacja nastręcza trudności ze względu na brak dodatkowych określeń. Najsłynniejszym cesarzem tego imienia był Henryk IV (cesarz od 1084), który walczył o przywództwo w świecie z papieżem Grzegorzem VII. W podobnym stopniu pasowałby tutaj Henryk III (cesarz od 1046), któremu udało się podporządkować papiestwo kontroli cesarza.
20. (scena) MAREK FURIUSZ KAMILLUS, rzymski wódz i mąż stanu, który w/g legendy „nie złotem lecz żelazem” wyzwolił Rzym, zdobyty w 390 r. przez Galów. Scena przedstawia odważanie okupu na wadze i Kamillusa wyciągającego miecz.
21. (głowa) SCYPION NUMA AFRYKAŃSKI MŁODSZY (ok. 185-129 r.pne), w roku 146 zdobył i zburzył Kartaginę, kładąc kres IV wojnie punickiej.
Pilastry, zgrupowane w tzw. małym porządku, mają kapitale zróżnicowane w zależności od kondygnacji. Idąc od dołu mamy głowice doryckie (toskańskie), jońskie i korynckie.
Pilastry parteru mają ukośne opaski z panopliami (części uzbrojenia).
Głównym akcentem portalu jest pełnoplastyczna figura wyobrażająca MIŁOŚĆ (określana też jako MIŁOSIERDZIE) z dzieckiem na ręku, drugim u stóp. W narożnych polach nad łukiem archiwolty widnieją półleżące personifikacje dwóch pozostałych Cnót Teologicznych (boskich): WIARY, z krzyżem i książką (po lewej), oraz NADZIEI, trzymającej na barkach kotwicę (po prawej).
Naturalnym uzupełnieniem gdańskiego domu było przedproże. Z pierwotnego przedproża do dziś zachowały się tylko przed nim granitowe słupki, zwieńczone dekoracyjną szyszką.
Po II wojnie światowej jedyne co zostało z kamieniczki, to wypalony szkielet – ok. 2/3 fasady, w dodatku odchylony od pionu i w każdej chwili grożący runięciem. Reszta leżała w gruzach. Odbudowę rozpoczęto od ujęcia zachwianej fasady w sztywną drewnianą ramę. Kolejnym etapem było odszukanie i wyzbieranie z gruzów fragmentów bogatej kamieniarki. W lipcu 1948 r. przystąpiono do odbudowy, którą kierował Stanisław Sowiński. W lipcu 1951 roku do nowo odbudowanej kamienicy wprowadził się utworzony rok wcześniej Instytut Morski i jest ona jego oficjalną siedzibą do dzisiaj.
Zaproszenie Muzeum II wojny światowej na inscenizację
Może nie do końca temat zaproszenia jest powiązany z historią Gdańska, lecz przyznam Wam, że wcześniej uczestniczyłem w insenizacjach oragnizowanych przez Muzeum II wojny światowej i naprawdę były ciekawe. Obecnie inscenizacja będzie w Kolbudach. Można powiedzieć że dla wytrwałych 7 km spaceru (do tego na pewno trzeba się ciepło ubrać), ale chyba warto, tym bardz
iej żeby mieć orientację odnośnie imprez organziowanych przez gdańskie muzea. Ja osobiście wpisałem się na imprezę na 8 lutego na godz. 9.00. Mam nadzieję, że również się przekonacie. Zapraszam. Andrzej
Franciszek Sokół
Franciszek Stefan Sokół ( 1890-1956), podporucznik rezerwy WP, działacz polityczny, w latach 1933–1939 komisarz rządu RP w Gdyni.
Franciszek Sokół urodził się we wsi Cyranka k. Mielca. W mieleckim gimnazjum zdawał egzamin dojrzałości. W czasach szkolnych poznał Eugeniusza Kwiatkowskiego. W 1914 podjął studia na Wydziale Prawa UJ. Działał w Polskich Drużynach Strzeleckich, gdzie ukończył kurs podchorążych. Od 6 sierpnia 1914 do 5 marca 1918 w Legionach Polskich w I Brygadzie Józefa Piłsudskiego. Od 1918 r. działał w Polskiej Organizacji Wojskowej.
W listopadzie 1918 r. został mianowany podreferendarzem w Starostwie Powiatowym w Kutnie. Funkcję tę pełnił do końca 1926 r. W 1925 r. został magistrem prawa Uniwersytetu we Lwowie. W tym też roku zawarł związek małżeński z ziemianką Ireną Żółtowską, z którą miał trzech synów.
Związany z obozem skupionym wokół Piłsudskiego, działacz BBWR. W 1927 r. został mianowany wicestarostą w Kutnie. W latach 1928-1931 był starostą w miejscowości Nadwórna (woj. stanisławowskie), gdzie umiał dobrze ułożyć sobie stosunki z miejscową ludnością w większości ukraińską. W latach 1931-1933 wicewojewoda stanisławowski.
W wyniku zatargu z wojewodą został przeniesiony w styczniu 1933 r. do Departamentu Morskiego MSW w Warszawie, a następnie z w lutym, w rocznicę zaślubin Polski z morzem (10 lutego 1933 r.) na stanowisko Komisarza Rządu w Gdyni. Funkcja Komisarza Rządu skupiała zarówno władzę prezydenta miasta, jak i przewodniczącego Rady Miejskiej oraz starosty grodzkiego. W tym czasie, Gdynia z miasta zaniedbanego, „przyklejonego” do portu, zaczęła wyrastać na piękne miasto o światowym obliczu. Nazywano ja polskim Nowym Jorkiem. Liczba mieszkańców wzrosła z 48 tysięcy do 120 tysięcy. Do 1939 r. wybrukowano i wyasfaltowano 90 km ulic chodników i krawężników, a zaprojektowano 400 km kolejnych. Inne sukcesy:
– uporządkował finanse miasta doprowadzając do zminimalizowania zadłużenia komunalnego;
– utworzył zawodową straż pożarną;
– zbudował rzeźnię miejską, halę targową, Szpital Miejski, Szpital Zakaźny;
– zorganizował sprawną komunikację miejską;
– uratował przed likwidacją Stocznię Gdyńską.
Swoimi działaniami wspierał Wojsko Polskie przyczyniając się do wybudowania koszar w Redłowie dla 2 Morskiego Pułku Strzelców. 1 września 1939 Sokół otrzymał nominację na szefa administracji Obszaru Nadmorskiego i Komisarza Cywilnego przy Dowódcy Floty.
W trakcie obrony Wybrzeża, wobec przeważających sił niemieckich, na rozkaz płk Stanisława Dąbka oddziały polskie 12 września rozpoczęły wycofywać się z Gdyni na Kępę Oksywską wraz z wojskiem na Oksywie udał się również Sokół. Dowódca Floty admirał Józef Unrug powołał go do służby czynnej, licząc na to, iż jeżeliby dostał się do niewoli zostanie potraktowany zgodnie z konwencją o jeńcach wojennych. W nocy z 16 na 17 września Sokół odpłynął na Hel, i tam został przydzielony do sztabu kmdr Frankowskiego. Wraz z załogą helską dostał się do niewoli 2 października 1939 roku. Przebywał w oflagu w Nienburg, później Spittal nad Drawą. W marcu 1940 został przewieziony do siedziby Gestapo w Gdańsku i oskarżony o działalność na szkodę III Rzeszy. Po długotrwałym śledztwie został w 1941 r. osadzony w Stutthofie. Przeniesiony do Mauthausen-Gusen doczekał tam wyzwolenia.
W czerwcu 1945 r. wrócił do kraju. Wkrótce został ściągnięty przez b. wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego do Delegatury Rządu dla Spraw Wybrzeża w Gdańsku na stanowisko Szefa Działu Odbudowy Miast, a później Działu Zagadnień Materiałów i Wyposażenia Technicznego. W 1947 r. uniknął losu E. Kwiatkowskiego i wydalenia z Wybrzeża, ale został zmuszony do przeniesienia się do Warszawy. Od 1947 pełnił obowiązki dyrektora, a od 1948 dyrektora Biura Ekonomicznego w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Jednocześnie był wicedyrektorem w Departamencie Zatrudnienia. W 1950 r. został „zdegradowany” do stanowiska Głównego Inspektora w Urzędzie Pełnomocnika Akcji Robót Rozbiórkowych. Umarł w Krynicy w 1956 r.
Opublikowano:
• Gdynia w służbie Rzeczypospolitej (Radom 1939),
• artykuły w czasopismach gospodarczych i administracyjnych,
• wspomnienia Żyłem Gdynią (pośmiertnie, 1998).
Jego imieniem nazwano ulicę w Chwarznie-Wilczynie w Gdyni. Jest patronem Zespołu Szkół nr 13 w Gdyni.
Wielka Sala Wety (Sala Biała)
Wielka Sala Wety (Sala Biała) wymiary 13,5×11,5 m.
Wejście do Sali zdobi renesansowy portal z lat 70 XVI w., przeniesiony tu w 1909 r. z ulicy Chlebnickiej 11. Przeznaczenie Sali do 1793 r.:
– posiedzenia Ławy Miejskiej (od poł. XVI w.)
– królewska sala audiencyjna, w której burgrabia królewski siedzący w rogu między oknami, przyjmował przysięgę wierności od rajców, ławników i członków T.O. a następnie herod odczytywał jej słowa przez otwarte oko do zebranych na Długim Targu mieszczan. Burgrabia wydawał tu również królewskie wyroki. Sala pełniła funkcję sali tronowej.
– zebrania Trzeciego Ordynku (1526-1793, 1807-1814), będącego reprezentacją pospólstwa we władzach miejskich. Początkowo uprawnienia T.O. nie były zbyt duże ale z czasem uzyskał wpływ na zarządzanie miastem i jego stałymi dochodami. Składał się pierwotnie z 100 mężów podzielonych na 4 kwartały po 25 osób. Reprezentowali oni najważniejsze cechy (rzeźników, piekarzy, szewców i kowali)
– posiedzenia Sądu Wetowego rozpatrującego sprawy policyjno-handlowe (np.: rozboje, gwałty, kradzieże, ustalanie ojcostwa, pozwolenia budowlane, zakłócanie spokoju), prowadzącego księgi obywatelskie, gromadzącego listy rodowe i dokumenty związane z nabyciem lub zwolnieniem z prawa miejskiego (uwolnienie z poddaństwa). Sąd Wetowy składał się z 2 rajców, 2 ławników i 4 przedstawicieli Trzeciego Ordynku, wybieranych na 2 lata. Stałymi urzędnikami Sądu Wetowego byli 2 prokuratorzy, pisarz i 4 woźnych.
– nadawanie obywatelstwa miejskiego, każdy obdarowany tym tytułem składał również przysięgę wierności polskiemu królowi.
Przeznaczeniem sali (Sala Rady Miejskiej) w latach 1817-1921 były obrady Zgromadzenia Przedstawicieli Miasta/Rady Miasta. Wtedy to sala zyskała nazwę Sali Białej bo w II poł XIX w. jej ściany przemalowano na biało (Wiesse Saal).
Współczesne Wielka Sala Wety to sala muzealna i miejsce imprez kulturalnych.
Wystrój obecny Wielkiej Sali Wety nawiązuje do czasów sprzed rozbiorów. Projekt rekonstrukcji Sali opracował Stanisław Bobiński, powracając do czasów sprzed 1841 r. Usunięto więc elementy neogotyckie, powstał żelbetonowy sufit obudowany elementami drewnianymi, imitując strop belkowy. Fryz malarski wykonany wokół Sali jest dziełem prof. Jacka Żuławskiego, a malunki we wnękach okiennych wykonała jego żona prof. Hanna Żuławska. Od 1975 r. salę zdobią 4 wieloramienne żyrandole mosiężne oraz gobelin zaprojektowany przez Barbarę Argasińską-Łozińską. Po II wojnie światowej nadal używano nazwy Sala Biała ale od 1995 r. przywrócono jej pierwotną historyczną nazwę Wielkiej Sali Wety.
Dawniej wisiały w niej portrety polskich królów. W 1793 r. zostały zdjęte przez Prusaków a w 1855 nabył je gdański kupiec Aleksander Makowski. W 1870 przewiózł obrazy do swojego majątku w zaborze rosyjskim na lubelszczyźnie do Woli Ossowińskiej. Niestety obrazy zaginęły podczas I wojny światowej. Po II wojnie światowej wykonano kopie portretów królewskich na podstawie oryginalnych dzieł znajdujących się w zbiorach polskich (głównie z Torunia) i szwedzkich. W nowej galerii zostały jednak pominięte portrety zawieszone w XVIII w. więc nie zobaczymy tu ani Augusta II, ani Augusta III ani Stanisława Augusta Poniatowskiego. Znajdujące się obecnie portrety władców pojawiły się tu w 1999 r. i są autorstwa Wojciecha Czerniewskiego i Michała Bartoszewicza.
Dawniej wisiały tu jeszcze inne obrazy, m.in.: 22 sceny przedstawiające bitwę pod Grunwaldem (ok. 1630 r.) autorstwa Krzysztofa Boguszewskiego oraz „Bitwa pod Oliwą” (1650 r.) autorstwa Bartholomausa Milwitza. Oba zaginęły w 1945 r.
Ratusz Staromiejski w Gdańsku
Często spoglądając na wspaniałą elewację i wnętrze Ratusza Głównego Miasta, zapominamy o istnieniu drugiego Ratusza, nazywanego Staromiejskim. Pełnił on podobną funkcję, co jego okazalszy odpowiednik w Głównym Mieście – był reprezentacją władzy miejskiej oraz majątku miasta. Bowiem od początków budownictwu ratuszowemu przyświecała jedna idea, a była nią reprezentacyjność. Z tego powodu w trakcie budowy nie szczędzono pieniędzy i wyobraźni podczas dekoracji i przebudowy wnętrz oraz elementów architektonicznych, w tym charakterystycznych wież oraz wykończeń. Także tutaj zasiadała Rada, do której należała władza wykonawcza i ustawodawcza, oraz Ława, rozsądzająca kwestie prawne. Ratusz skupiał ówczesne życie polityczne, gospodarcze, a także naukowe i towarzyskie tej części miasta.
Ratusz Staromiejski nie wyróżniał się wyglądem na tle innych Ratuszy budowanych w owym czasie: przypominał zamek, ale nie był niezdobytą fortecą. To prawda, że jego bryła była masywna, nie cofano się także przed wprowadzeniem do konstrukcji elementów z budownictwa militarnego, ale służyły one przede wszystkim dekoracji, a nie aktualnej obronie. Istotną rolę odgrywała wieża ratuszowa, którą budowano na wzór włoski i flandryjski. Najważniejsze jest jednak zakwalifikowanie Ratusza Staromiejskiego jako obiektu reprezentującego renesansową szkołę niderlandzką, czyli tak zwany manieryzm niderlandzki.
Budowanie ratuszy w Polsce przypadło na wiek XIV. W Europie ratusze budowano przede wszystkim w północnych Niemczech i we Włoszech – miastach na tyle rozwiniętych, by pojawiło się zapotrzebowanie na stawianie reprezentacyjnych budynków dla władz miejskich. Rozwijający się szybko Gdańsk, wraz z poszerzającą się administracją związaną z rozwojem handlu, szybko zaczął czerpać wzorce z największych centrów kulturowych Europy.
Najważniejsze fakty dotyczące Ratusza Staromiejskiego to przede wszystkim data jego powstania – jak podaje Jadwiga Habela, jest ona niepewna, ale zakończenie jego budowy musiało nastąpić przed końcem 14 listopada 1382 r. Nie istnieją również źródła, które zawierałyby informacje o pierwotnym wyglądzie Ratusza z pierwszych lat jego użytkowania. Podobnie jak stało się to z innymi zabytkami, w ciągu wieków budynek był wielokrotnie niszczony i odbudowywany. Pierwszy ratusz zbudowano za otrzymane od Krzyżaków pieniądze w wysokości 750 grzywien. Po 1455 roku poprzedni budynek zastąpiono nowym, przeniesionym z rozebranego Młodego Miasta. Kolejny budynek dotrwał tylko do 1587 roku, kiedy to rozpoczęto budowę ratusza w kształcie, który możemy podziwiać do dzisiaj. W 1595 roku zakończono prace nad ratuszem – kierował nimi Antoni van Obberghen.
Omawiając architekturę budynku, warto zwrócić uwagę na jego symetrię i osiowość – kondygnacje są symetryczne, jednak okna względem siebie przesunięte. Gmach powstał na planie nieregularnego kwadratu o bokach 24 m i 22 m, z dwukondygnacyjnymi piwnicami. Budynek pokryty jest dwoma czterospadowymi dachami. Uwagę zwraca para ośmiobocznych wieżyczek i ozdobny szczyt na fasadzie budynku. Na szczycie fasady możemy podziwiać figury Męstwa, Sprawiedliwości i Nadziei. Przez środek fryzu biegnie pas z herbami Polski, Gdańska i Prus Królewskich. Portal wejściowy, za którego twórcę uznaje się Willema van der Meera, odznacza się maszkaronami sąsiadującymi z aniołami trzymającymi symbole Męki Pańskiej. Płyciny nad oknami pierwszego piętra przedstawiają groteskowe maski, z wyjątkiem ostatniej, obok narożnej wieżyczki. Andrzej Januszajtis wysnuwa hipotezę jakoby twarz należąca do mężczyzny z brodą i wąsami, wpatrzonego w dal, była podobizną Antoniego van Obberghena. Pośrodku wspomnianych płycin znajduje się kartusz z datą rozpoczęcia budowy 1587. W renesansowej wieżyczce mieścił się niegdyś dzwon Rady i Dzwon Pokutny – sygnalizujący egzekucje. Na jednej ze ścian znajduje się także plakietka poświęcona Janowi Heweliuszowi, umieszczona tam w 1911 roku – w 300. rocznicę śmierci astronoma.
Warto wspomnieć, że ratusz reprezentuje styl zwany renesansem niderlandzkim, zwłaszcza w horyzontalnym belkowaniu elewacji dookoła budynku, zdobionych fryzami. Na sposób niderlandzki poradzono sobie także z monotonią kolorystyczną ścian, wykorzystując kolorowy piaskowiec. Uwagę zwraca przede wszystkim wysoka 8-boczna wieża o dwóch latarniach i trzech hełmach, będąca ważnym elementem panoramy Starego Miasta.
Tak jak w Ratuszu Głównym, znajdowały się tu Wielka i Mała Izba Rady, oraz Wielka i Mała Izba Ławy. Podkreśla się znaczenie istnienia Wielkiej Sali Mieszczańskiej, gdzie urządzano wszelkiego rodzaju uroczystości. Służyła ona także członkom Rady i Ławy podczas spotkań. W ratuszu znajdowała się również waga staromiejska i mieszkanie wagowego. Po nadaniu przywileju kazimierzowskim Rada Staromiejska podlegała Radzie Głównego Miasta w kwestiach prawno – politycznych. Jako ciekawostkę można podać fakt, iż w XVII wieku nieopodal Ratusza Staromiejskiego znajdowało się słynne obserwatorium Jana Heweliusza, członka Ławy, pierwszego rajcy Starego Miasta i właściciela browaru. Za zasługi dla miasta sto lat później, na zlecenie króla Stanisława Augusta, zainstalowano w Ratuszu Staromiejskim popiersie Heweliusza.
We wnętrzu zachował się XX-wieczny styl zwany historyzmem. Wiele elementów wystroju, w tym stolarka drzwi, reprezentuje różne style epokowe. Na największą uwagę zasługuje Wielka Sala, którą odrestaurowano według pierwotnego planu. Widać dużo zależności między dekoracją Ratusza Staromiejskiego a wystrojem Ratusza Głównego Miasta: wszelkie malowidła, z którymi stykamy się w środku, mają charakter alegoryczny, pojawiają się również obrazy nawiązujące do scen biblijnych. Znalazło się tu także miejsce na kominek autorstwa Laurentio Falsettiego. Niestety nie ma ani jednego mebla sprzed XIX wieku.
Ratusz Staromiejski jest siedzibą instytucji kultury od 1953 roku. Obecnie jego gospodarzem jest Nadbałtyckie Centrum Kultury. Na parterze – oprócz pomieszczeń biurowych – znajduje się Księgarnia PWN, a na dwóch poziomach piwnic działa restauracja oraz pub.
Bibliografia:
1. Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII w., Gdańsk 1995.
2. Habela J., Ratusz Staromiejski w Gdańsku, Gdańsk 1975.
3. Januszajtis A., Gdańsk. Przewodnik, Olszanica 2008.
Hans Memling
Hans Memling reprezentuje malarstwo doby wczesnego renesansu. Zaliczany jest do jednych z najwybitniejszych malarzy niderlandzkich. Hans, syn Hermana, urodził się gdzieś między 1430 a 1435 rokiem w Seligenstadt, zmarł 11 sierpnia 1494 roku w Brugii. Był więc z urodzenia Niemcem z okolic Frankfurtu nad Menem. Prawdopodobnie między 1470 a 1480 rokiem ożenił się z Anną Valkenaere, z którą miał trzech synów.
Nie jest do końca wiadome, kto był jego nauczycielem w Kolonii – mógł nim być Stephan Lochner. Tajniki malarstwa podpatrywał najprawdopodobniej m.in. u Rogiera van der Weydena, kiedy przebywał w Brukseli. W 1465 roku przeniósł się do Brugii. Dwa lata później wstąpił do gildii św. Łukasza w Brugii, co uczyniło go poważanym obywatelem miasta. Otworzył własną pracownię malarską, tworząc wiele miejsc pracy. Zleceniodawcami Memlinga byli kupcy, właściciele statków, bankierzy, a także liczna grupa zakonnic i zakonników szpitala św. Jana.
W ciągu zaledwie kilku lat stał się jednym z najbogatszych mieszkańców Brugii, gdzie prowadził pracownię, w której zatrudniał wielu uczniów i pomocników. Wśród 247 najbogatszych obywateli Brugii, znajdował się na 141 miejscu. O jego bogactwie świadczyło też posiadanie trzech domów w najlepszej dzielnicy miasta.
Charakteryzując zachowane dzieła Hansa Memlinga możemy powiedzieć, że są pełne liryzmu, spokoju, delikatności i wytworności. Artysta stawiał na naturalne kolory, harmonijnie połączone na płótnie. Należał do bardzo precyzyjnych malarzy, zwracając uwagę na każdy detal, lubił także wysmuklać obiekty. Inspirowany obrazami Jana van Eycka tworzył prace manieryczne i wytworne, które przywodziły na myśl styl zwany „międzynarodowym gotykiem”. Memling namalował również kilka dramatycznych obrazów, jak Sąd Ostateczny z 1473, będący jednym z pierwszych jego dzieł, jedynym w Polsce. Aktualnie płótno wisi w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Pod koniec swojej kariery artystycznej namalował Relikwiarz św. Urszuli.
W dorobku Hansa Memlinga nie brakuje dzieł typu ikonograficznego określanego jako Sacra Conversazione, portretów oraz obrazów o tematyce religijnej. Malarz bardzo często na swych obrazach przedstawiał pełną uroku postać Madonny z Dzieciątkiem. Do najważniejszych obrazów Hansa Memlinga zaliczyć należy Portret Martina van Nieuwenhove, Męka Chrystusa, Madonna z Dzieciątkiem i z jabłkiem, Betszeba wychodząca z kąpieli, Alegoria prawdziwej miłości i wiele innych.
Jego obrazy podziwiać można w galeriach na całym świecie, m.in. w Nowym Jorku, Waszyngtonie, Melbourne, Brukseli czy Lizbonie.
Bibliografia:
Trzeciak P., Hans Memling, Warszawa 1977.
http://www.magazynsztuki.pl/hans-memling/
Sprawiedliwość Hans Vredemann
Pierwszym w kolejności obrazem z cyklu, jest umieszczony nad portalem wejściowym obraz poświęcony cnocie SPRAWIEDLIWOŚCI. Znaczenie sprawiedliwości dla rodzaju ludzkiego definiuje epigram pod obrazem IUSTICIA EXIGUIS EXAMINAT OMNIA GRANIS, SOLA POTENS HOMINUM CONSOCIARE GENUS – Sprawiedliwość przy pomocy małej ilości ziaren (drobiazgowo) bada wszystko, sama ona może zjednoczyć rodzaj ludzki.
Obraz SPRAWIEDLIWOŚĆ przedstawia dwa symetrycznie podzielone układy informacyjne. Lewe skrzydło poświęcił malarz Sprawiedliwości, a prawe jej przeciwieństwu – Niesprawiedliwości. Miejscem obu symultanicznie rozgrywanych akcji: posiedzeń trybunałów Sprawiedliwości i Niesprawiedliwości, jest przestronna, otwarta na przestrzał, renesansowa sala. Dwie arkady oparte na toskańskich kolumnach dzielą salę na dwie równe części. Arkadom otwierającym wstęp do sali odpowiadają dwie analogiczne w przeciwległej ścianie. Otwierają one perspektywę na nie powiązane z sobą fragmenty architektury miejskiej.
U wejścia do sali, na trzonie środkowej kolumny umieszczono: Tablice Dekalogu i na ich tle otwartą księgę Ewangelii. Dekalog wieńczy trupia czaszka, Ewangelię – główka dziecięca. Na tablicy poniżej napis : IUS PATRIUM – PRAWO OJCZYSTE. Wskazuje on, że prawo boskie zawarte w Biblii jest ojczystym prawem, obowiązującym w ojczyźnie, jest jej mocą. Dlatego tablicę z tym napisem umieszczono na kolumnie, która jest symbolem siły dźwigającej całą budowlę. Kolumna, symbol niewzruszalności, siła i podpora, odpowiada roli prawa w organizmie państwowym. Podobnie jak zachwianie kolumny powoduje ruinę budowli, tak naruszenie prawa – w tym wypadku Przykazań i Ewangelii – musi pociągnąć za sobą ruinę moralną i upadek państwa.
Pierwszoplanowe sceny rozgrywają się na schodach, u wejścia do sali. Ukazano tu epizody podobne, ale przeciwstawne moralnie: dzieła miłosierdzia, jako litość okazaną biedakom i wdowie z dziećmi, i odepchnięcie podobnej grupy matki z dziećmi i starca – po przeciwnej stronie.
Lewa strona obrazu wyobraża rozprawę przed sądem sprawiedliwym, prawa analogicznie ukaże czynności sądu niesprawiedliwego.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI – złożony z sześciu poważnych mężów, starców i ludzi w sile wieku, zasiada po bokach przewodniczącej rozprawie alegorii Sprawiedliwości. Zespół sędziowski feruje wyrok zbiorowo. Na twarzach kolegium sędziowskiego maluje się powaga i spokojna refleksja. Wszyscy ukrywają dłonie w rękawach płaszczy. Ukrycie rąk ma znaczenie symboliczne. Oznacza ono sędziów nie przyjmujących darów. Sędziowie ukrywają dłonie, a przewodnicząca Trybunału jest ślepa. Wyobrażenie Sprawiedliwości jako kobiety ślepej lub z zawiązanymi oczyma ma oznaczać bezstronność, nieuleganie sugestiom wizualnym. Przewodnicząca Trybunału zasiada nad podwyższonym tronie z baldachimem, symbolem niezależności, z imieniem Jehowy jako najwyższym autorytetem na zapleczu. Na głowie nosi ona koronę jako symbol panowania nad innymi cnotami. Miecz, który trzyma zamiast berła i waga o równych szalach – to dalsze jej atrybuty. Trybunał sprawiedliwy sądzi obwinionego zgodnie z przepisami prawa, przy pomocy : VERITAS, RATIO, INDAGATIO. Alegorie tych zasad pośredniczą obrońcy między zespołem sędziów a pozwanym. Może on być sądzony jedynie przy zastosowaniu : PRAWDY, SŁUSZNOŚCI, BADANIA.
W głębi sali sądowej, przy ścianie widnieje wnęka będąca odpowiednikiem ołtarza. We wnęce otwarta księga Starego Testamentu z numerowanym odnośnikiem do Biblii. Księga ta ma tu walor nie tylko symbolu, ale i głębokiej tradycji; nawiązuje do starożytnego zwyczaju sądzenia przed ołtarzami.
Prześwit arkady wychodzącej na plac miejski – to trzeci plan obrazu. Ukazuje on konkretnie rynek miasta Antwerpii. Na tle fasady antwerpskiego ratusza odbywa się publiczna krwawa egzekucja. Na wysokim szafocie, w obecności zgromadzonych, kat ścina głowę skazańca.
W przeciwległej części sali Trybunał Niesprawiedliwości sprawuje swe czynności.
TRYBUNAŁ NIESPRAWIEDLIWOŚCI – jest on nie tylko widownią niemiłosiernego potraktowania biedaków, których nie dopuszcza przed swe oblicze, wypędzając ich z sali, ale przede wszystkim aktu przekupstwa.
Sędziom przewodniczy alegoria Niesprawiedliwości z mieczem i wagą o nierównych szalach. Charakterystyczną cechą tej władzy jest słuchanie podszeptów i donosów. Obok tronu dwie postacie zauszników. Sędziowskie gremium różni się zarówno kostiumologią, jak i ekspresją, od poważnych senatorskich postaci w strojach weneckich. Na ich twarzach maluje się podniecenie, niepokój; gestykulujące ręce mówią o braku opanowania koniecznego dla spokojnej refleksji. Niesprawiedliwy sąd wydaje wyroki na podstawie fałszywych świadectw, ulega wpływom postronnym.
Przed takim trybunałem dokonuje się akt korupcji. Pozwany bogaty mieszczanin wręcza urzędnikowi łapówkę i odtrąca rzemieślnika w fartuchu. Występek przekupstwa i krzywdy odbywa się na oczach trybunału niesprawiedliwego i jest dowodem bezkarności i zobojętnienia władzy.
Przy ścianie, we wnęce – sanktuarium Niesprawiedliwości – leży trzos pieniędzy. Jest to przedmiot kultu i korupcji zarazem. Obok wypisane są odnośniki do Biblii.
Końcowym aktem tego przedstawienia Niesprawiedliwości jest scena dostrzegalna w oddalonym tle. Przed gmachem miejskim, leży zamordowany człowiek. Obok w bramie miejskiej, niestrzeżonej, dostrzegamy uciekającego zabójcę. Scena dowodzi bezkarności zbrodni i jest przykładem złego funkcjonowania organów władzy miejskiej, braku czujności i dbałości o bezpieczeństwo mieszkańców.
Na koniec warto zwrócić uwagę na dwie pary alegorii widocznych u spływu arkad. Są to alegorie cnót wieńczących diademami i palmami zwycięzców sprawiedliwych, i alegorie zła w odrażających starczych postaciach antycznych Furii. Wężowiska zamiast włosów, symbole złych, skłębionych myśli, pochodnie – zarzewia gniewu, kije i płomieniste korony – to zawiść i skąpstwo.
Ostatnie symbole zamieszczono na spływie arkad, na osi środkowej kolumny. Para gołębi z głowami zwróconymi do siebie i dłonie zwarte w uścisku wyrażają jednoznacznie zgodę. Zgodność obywateli, wzajemne zaufanie, pokojowe załatwianie konfliktów.
Bibliografia : E.Iwanoyko : Sala Czerwona
Antoni van Obberghen
Nie znany jest zawód ojca Antoniego-znamy imiona jego rodziców-Daniel i Klara.
Majac lat 15 został przyjęty przez mistrza murarskiego Piotra Janssensa na cztery lata nauki w zawodzie murarskim. Nauke ukąnczył w r.1562 i zdał z bardzo dobrym wynikiem egzamin na mistrza, uprawniający go do samodzielnego wykonywania zawodu. By zdobyć praktyke i doświadczenie w zawodzie, musiał przez pare lat pracować na podrzednych stanowiskach, a następnie ruszył w świat dla pogłębienia swych wiadomości.
Nie możemy prześledzic procesu dojrzewania talentu i wzrostu wiedzy młodego Obberghena, nie znamy rownież żadnych jego prac architektoniczno-budowlanych w rodzinnej Flandii. Wiadomo jedynie, ze był zatrudniony przy budowie słynnej cytadeli w Antwerpii (1567-1571) i tam zapewne wyszkolił się na dobrego fortyfikatora.
W Danii podjał pracy przy rozbudowie Kronborga –ufortytikowanej krolewskiej siedziby, przekstałcjąc ja w najpoteżniejszy zamek i twierdze nad Sundem odpowiadajaca na najnowoczesniejszym wowczas regulom sztuki fortyfikacyjnej..Przybyl tam okolo r. 1575 i w lipcu 1577 r. zostal mianowany przez króla dunskiego Fryderyka II glownym architektem wszystkich prowadzonych prac budowlanych na zamku.Liczba robotnikow zatrdnionych w pracach fortyfikacyjnych dochodzila niekiedy do 2000 ludzi pracujacych rownoczesnie.
Podczas pobytu w Danii ożenił się z Sara de Mehre (Meyer) córka zeglarza/armatora. Wkrótce urodził się syn Daniel.
Po zakączeniu prac na Kronborgu w 1585 roku zwrócił się na wschód- do Gdańska-jednego z najbogatszych w tym czasie portów nad Bałtykiem .Przybył tu wiosną 1586 roku wraz z rodzina oraz zdolnym uczniem , którego od lat zatrudniał w swej pracowni.. W Gdańsku natrafił na silna konkurencje , ale sława jego kronborskiego dzieła i żywa działalność budowlana pozwoliły mu już wkrótce znaleść korzystne dla siebie zajecie.
W 1586 wykonał projekt twierdzy Wisnołujście , która otrzymała podobna do kronborskiej formę fortu carre, zaopatrzonego na narożach w nowowłoskie bastiony. Te prace ciągnęły się około 20 lat i mistrz Antoni jeździł tam wielokrotnie z polecenia Rady, nadzorował roboty i rozstrzygając trudniejsze problemy.
Przypisuje się Obberghenowi wykonanie w 1586 rok zwieńczenia średniowiecznej Wieży Więziennej w zespole Przedbramią przed ulica Długą. Wieża otrzymała wówczas zakączenie w postaci szerokiego pasa fryzowego o niderlandzkim ornamencie okóciowym oraz zwięnczenie czterospadowym dachem z renesansowym hełmem i łukarkami .
Antoni van Obberghen jest uważany za twórcę projektu Ratusza Staromiejskiego w Gdańsku wzniesionego w latach 1587-1595 w styla renesansu niderlandzkiego i żywo przypominającego swe flamandzkie i niderlandzkie pierwowzory.
Wiosną 1591 roku przyjął zaproszenie Rady miasta Torunia, by zaopiniować stan obronności miasta i sporządzić projekt nowych fortyfikacji ziemnych. Opinia ta spodobała się Radzie toruńskiej i została przez nią zatwierdzona, ale niechęć mieszczan toruńskich do obciążeń finansowych na rzecz miasta spowodowała że mistrz Obberghen powrócił do Gdańska.
Po odejściu Jana Schenidera do Wrocławia w 1591 i śmierci drugiego budowniczego Fryderika Vrooma Rada Gdańska zdecydowała się na zaangażowanie Obberghena. Mistrz zażądał bardzo wysokie wynagrodzenie dlatego Rada przyjęła go jedynie na rok, na stanowisko budowniczego do spraw obronnych, ale po upływie roku nie tylko przedłużyła z nim umowę , a w roku 1594 widzimy go na stanowisku pierwszego budowniczego miejskiego na tym stanowisku pozostał do końca swego życia.
W latach dziewięćdziesiątych XVI w powstały w Gdańsku budowie przy mistrza Obberghena ralizowany
• Projekt Katowni (1593-1594)
• Przebudowa całego zespołu przed bramą na cele więzienne (do 1604)
• Projekt domu przy Długim Pobrzeżu 13 (1598)
• Projekt okazałego domu kupieckiego ze smukłą wieżyczką (1598-1599, ul. Mariacka 26)
• Projekt domu parafialnego (1599-1602, przy kościele Św. Katarzyny , uil. Katarzynki 1-3
Najważniejszym przedsięwzięciem budowlanym końca XVI w. w Gdańsku była przebudowa średniowiecznego ratusza na Głównym Mieście prowadzona pod nadzorem i kierownictwem Obberghena (przy współudziale z rzeźbiarzem Wilhelma van der Meera,snycerzem Szymonem Herle, malarzami Janem Vredemanem de Vries , Izaakiem van der Blockiem
17 października 1596 uzyskał miejskie prawo kupca.( to wyróżnienie nie dostępowali cudzoziemcy )
W Gdańsku urodzila sie mistrzowi córka Estera- drugie dziecko z Sara de Meyer, dzieci były niepełnoletnie, gdy zmarła ich matka a ojciec ożenił sie po raz wtóry z panna Sara Schwarz –córką kupca.
Na przelomie XVI i XVII wieku podjoł dwie najwieksze prace swojego życia (poza przebudowa Ratusza Głownego Miasta i dunskim Kronborgiem) – byli to:
• Projekt i realizacja Wielkiej Zbrojowni w Gdańsku (1600-1609) –największe z dzieł budownictwa śweckiego w Gdańsku Xvi-XVIII w w stylu pełnego renesansu niderlandzkiego z cechami manierystycznymi i z przejawami form barokowych jest uważane za scczyt renesansu gdańskiego
• Projekt rozbudowy Ratusza Staromiejskiego w Toruniu (1602-1603)
Zmarł w wieku 68 lat, pochowany w kościele Św. Piotra i Pawła w Gdańsku, rodzina Anoti usunęła się z życia publicznego w mieście.
Oddał mistrz Antoni najliepsze dojrzałe lata swego zawodowego życia Gdańskowi. Jako architekt niejednokrotnie zwycieżał w konkursach swych rywali, jako architekt-pozostawil po sobie dzieła najwyższej klasy, którymi jeszcze dziś szczyci sie Gdańsk i Toruń.