– po lewej wolna przestrzeń przed zabudowaniami Nowego Portu – jezioro Zaspa (dawne jezioro w starorzeczu Wisły, oddzielone od morza przez mierzeję, zasypane przez EC II)
– widać już falowiec przy ul. Wyzwolenia (5 klatek, długość 250m, 11 kondygnacji, ok. 600 mieszkańców; pierwsza w kraju lokalna sieć internetowa „falowiec.net” powstała w 1996r.)
W czasie wycieczki autokarowej, np. pierwszego dnia zwiedzania Gdańska można na chwike zatrzymać się w Nowym Porcie i opowiedzieć o Szańću Zachodnim Twierdzy Wisłoujście.
Nowy Port – osada miejska i portowa (d. rybacka) zaczęła powstawać na pocz. XVIII w. w wyniku przesuwania się funkcji portowych ku ujściu Wisły (zamulenie koryta rzeki itd.); 1772 przy pierwszym rozbiorze zajęta przez Prusaków, blokada Gdańska, rozbudowa miasta i portu, po drugim rozbiorze 1793r. już dobrze rozwinięty ośrodek portowy.
– skrzyżowanie z ul. Wyzwolenia, po prawej d. Morski Dom Kultury (socrealizm – obecnie Bank PEKAO S.A. i biura Zarządu Morskiego Portu Handlowego Gdańsk, siedziba Związku Kombatantów i Więźniów Politycznych, nad wejściem medalion „Za zasługi dla Gdańska z herbem miasta, przed wejściem popiersia Feliksa Nowowiejskiego i Stefana Żeromskiego), Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa
– drzewa za MDK w prawo: cmentarz i park po dawnym cmentarzu (na tym terenie – między dzisiejszym cmentarzem a kanałem portowym znajdował się Szaniec Zachodni Twierdzy Wisłoujście, w planach jest przebudowa parku tak, by alejki i pasy zieleni wyznaczały linie dawnych fortyfikacji)
– ze skrzyżowania w prawo można pojechać do kanału portowego i promu do Wisłoujścia (czynny tylko w dni powszednie)
JEŚLI POJECHALIBYŚMY PROSTO :
– po prawej skwerek i pomnik błogosławionego ks. Mariana Góreckiego (od 2002r.) (Ks. Górecki był opiekunem gdańskiej Polonii w Nowym Porcie i męczennikiem obozu Stutthof +1940r., wyniesiony na ołtarze przez Papieża w 1999r.)
– skrzyżowanie z ul. Góreckiego i Wolności, supersam BIEDRONKA (w latach PRLu słynna restauracja i night-club „Viking”)
ul. Wolności
Nieczęsto zdarzają się wizyty w tym rejonie, gdy organizujemy zwiedzanie Trójmiasta, jednak np. w czasie wizyt wyceickzowcó wracamy tamtędy do portu!
– stara zabudowa Nowego Portu, kamieniczki czynszowe z XIX/XX w.
– po lewej szkoła podstawowa nr 55
– po prawej ulica Krzywa, w głębi domki z przełomu XIX/XX wieku
– skrzyżowanie z ul. Władysława IV, od skrzyżowania w prawo: zajezdnia tramwajowa z końca XIX w. i prom Wisłoujście (twierdza Wisłoujście pełniła w swoich dziejach nie tylko rolę twierdzy i latarni morskiej, było to też więzienie; np. po powstaniu listopadowym trzymano w niej internowanych uczestników Powstania Listopadowego, zaś w roku 1917 trafił tu na pewien czas Józef Piłsudski – aresztowany po kryzysie przysięgowym w legionach, w drodze do Magdeburga)
ul. Władysława IV
– po prawej siedziba Polcargo (rzeczoznawstwo i kontrola towarów w handlu międzynarodowym)
– skrzyżowanie z ul. Strajku Dokerów
– po lewej: siedziba C. Hartwig ((jedna z najstarszych firm spedycyjnych – zał. Carl Hartwig 1858r.)
– po prawej wieża i baza Portowej Straży Pożarnej „Florian” (przed wojną w tym miejscu był Dom Polski, w głębi równoległa do Władysława IV – ul. Zamknięta, przy niej pod nr 6 był hotel „Berlin”, w którym nocował Napoleon w 1807r., podczas zwiedzania Wisłoujścia)
– po prawej kościół rektorski Niepokalanego Serca Maryi (franciszkanie)
– przedłużenie Władysława IV = ul. Szkolna (w stronę portu) (to na niej obrońcy Westerplatte ostrzelali przemieszczające się oddziały – prawdopodobnie policji gdańskiej)
– za kościołem – Nabrzeże i Zakręt Pięciu Gwizdków, dalej w stronę ujścia – Nabrzeże Oliwskie (niegdyś kanał portowy był węższy a w tym miejscu zakręcał niemal pod kątem prostym, mijanie się nie było możliwe – stąd statek wchodzący w zakręt miał obowiązek dać pięciokrotny sygnał gwizdkiem parowym – pierwszeństwo statek wchodzący do portu. Nakaz zniesiony po poszerzeniu i przebudowie kanału – wykreślony z locji w 1970r.)
ul. Oliwska
– po lewej: kościół św. Jadwigi Śląskiej (przy krzyżu misyjnym po prawej stronie kościoła replika pomnika z Westerplatte, postawionego tam 11.XI.1928r. na X-lecie niepodległości – orzeł i napis „Wspólna pracą wszystkich tworzy się bogactwa”, obok tablica „Rok 33 1933, pamiątka 19to wiekowej rocznicy męki i śmierci pańskiej”; przy wejściu dwie tablice na 1000-lecie chrztu i 1000-lecie śmierci św. Wojciecha)
– po lewej: Gdańskie Centrum Zdrowia, Przychodnia Medycyny Pracy i Szpital Błękitny Nowy Port
– po prawej: wielki budynek w biało-żółte pasy: Wojewódzka Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa – oddział graniczny
– po prawej: niewidoczna za drzewami stacja SKM Nowy Port (nieczynna od 2002, na tym terenie przy ul. Wysokiej stała latarnia morska – poprzedniczka obecnej
– po prawej (vis a vis stacji benzynowej) – odnowiona willa (dawny pensjonat), siedziba Morskiej Agencji Gdynia (firma spedycyjna)
– po prawej, (nr 34c, za MAG-iem): Wzgórze Pilotów – stary dom pilotów (nad drzwiami figura sternika – zaginęła)
– po lewej: zespół szkół ogólnokształcących (IV LO, szkoła podstawowa, gimnazjum, studium detektywistyczne i liceum zaoczne – matura w 2 lata!;-))
– po lewej: ceglany budynek Izby Celnej w Gdańsku, potem kilka bloków i barak – komisariat policji w Nowym Porcie
– po lewej: Morski Oddział Straży Granicznej (koszary pruskie z XIX/XXw., kasyno, internat; w tym kompleksie w okresie międzywojennym znajdował się Polski Etap Emigracyjny – dla opuszczających kraj emigrantów – odpływali z nabrzeża Wiślanego koło Poczty Morskiej], na terenie Kaplica Polska MB Częstochowskiej pod opieką ks. Góreckiego; od września 1939 do kwietnia 1940 Niemcy więzili tu 10 tysięcy Polaków, kilkuset zginęło)
– w prawo – ul. Przemysłowa – do Nabrzeża Ziółkowskiego
– port – Basen Władysława IV, wybud. 1879r.,
piechotą:
latarnia morska: Pierwsza gdańska latarnia powstała prawdopodobnie już w XIV wieku, w miejscu dzisiejszej twierdzy Wisłoujście. Z czasem oprócz funkcji nawigacyjnej poczęła też bronić wejścia do portu, obrastając w umocnienia i fortyfikacje. Jednak natura okazała się silniejsza i gdy Wisła nanosząc wielkie ilości piachu odsunęła swoje ujście o ponad 2 kilometry, znaczenie latarni upadło.
Kolejna latarnia powstała w tworzącym się Nowym Porcie u nowego ujścia Wisły w roku 1785 – przy ul. Wysokiej, w miejscu dzisiejszej stacji SKM Nowy Port). Zasilana była węglem, później świecami woskowymi, wreszcie gazem (jako druga w świecie) i pod koniec XIX wieku na kilka lat eksperymentalnie prądem elektrycznym (pierwsza na Bałtyku). W roku 1894 zbudowano obecną ośmiokątną wieżę typu Cleveland (Wielkie Jeziora, USA) o wysokości ponad 27 metrów. W laternie zainstalowano żarówkę elektryczną i metalowy reflektor. Dzięki usytuowaniu na pagórku jej światło padało na morze z wysokości ponad 30 metrów i miało zasięg 13 mil morskich. Emitowała światło kątowe w trzech sektorach podejścia do gdańskiego portu: czerwone w zakresie od 117st. do 136st. i od 275st. do 297st. oraz białe w od 136st. do 275st. Cykl świetlny latarni miał sekwencję: błysk 2 sekundy – przerwa 3 sek. Ponadto jej maszt nad laterną wyposażony był we wskaźnik kierunku wiatrów, prędkościomierz i kulę czasu. Kula ta była zbudowana z wikliny pomalowanej na czarno i punktualnie w południe opuszczana była z położenia górnego w dolne, służąc do regulacji pokładowych chronometrów.
1 września 1939r. na jej wieży Niemcy umieścili cekaem, który uciszyli obrońcy strzałem z armaty kpr. Grabowskiego. Śladem tego ostrzału jest zamurowany jaśniejszą cegłą ślad po otworze od pocisku.
W roku 1984 latarnię wyłączono z polskiego systemu nawigacyjnego, jej funkcję przejęła nowa latarnia na wieży Kapitanatu Portu Północnego, o wysokości światła 61 metrów i zasięgu 25 Mm. Obecnie w rękach prywatnych, muzeum latarnictwa, kula czasu.
– Kapitanat Portu
– za latarnią – nowy dom pilotów
– obrotnica
– Westerplatte
– basen Westerplatte – baza Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej
– ujście Martwej Wisły
– przystań promowa „Polferries” – PŻB (promy do Nynashamn „Scandinavia” i „Rogalin”, tu kręcono „Ostatni Prom”)
