– po lewej wolna przestrzeń przed zabudowaniami Nowego Portu – jezioro Zaspa (dawne jezioro w starorzeczu Wisły, oddzielone od morza przez mierzeję, zasypane przez EC II)
– widać już falowiec przy ul. Wyzwolenia (5 klatek, długość 250m, 11 kondygnacji, ok. 600 mieszkańców; pierwsza w kraju lokalna sieć internetowa „falowiec.net” powstała w 1996r.)

W czasie wycieczki autokarowej, np. pierwszego dnia zwiedzania Gdańska można na chwike zatrzymać się w Nowym Porcie i opowiedzieć o Szańću Zachodnim Twierdzy Wisłoujście.

Nowy Port – osada miejska i portowa (d. rybacka) zaczęła powstawać na pocz. XVIII w. w wyniku przesuwania się funkcji portowych ku ujściu Wisły (zamulenie koryta rzeki itd.); 1772 przy pierwszym rozbiorze zajęta przez Prusaków, blokada Gdańska, rozbudowa miasta i portu, po drugim rozbiorze 1793r. już dobrze rozwinięty ośrodek portowy.

– skrzyżowanie z ul. Wyzwolenia, po prawej d. Morski Dom Kultury (socrealizm – obecnie Bank PEKAO S.A. i biura Zarządu Morskiego Portu Handlowego Gdańsk, siedziba Związku Kombatantów i Więźniów Politycznych, nad wejściem medalion „Za zasługi dla Gdańska z herbem miasta, przed wejściem popiersia Feliksa Nowowiejskiego i Stefana Żeromskiego), Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa
– drzewa za MDK w prawo: cmentarz i park po dawnym cmentarzu (na tym terenie – między dzisiejszym cmentarzem a kanałem portowym znajdował się Szaniec Zachodni Twierdzy Wisłoujście, w planach jest przebudowa parku tak, by alejki i pasy zieleni wyznaczały linie dawnych fortyfikacji)
– ze skrzyżowania w prawo można pojechać do kanału portowego i promu do Wisłoujścia (czynny tylko w dni powszednie)

JEŚLI POJECHALIBYŚMY PROSTO :
– po prawej skwerek i pomnik błogosławionego ks. Mariana Góreckiego (od 2002r.) (Ks. Górecki był opiekunem gdańskiej Polonii w Nowym Porcie i męczennikiem obozu Stutthof +1940r., wyniesiony na ołtarze przez Papieża w 1999r.)
– skrzyżowanie z ul. Góreckiego i Wolności, supersam BIEDRONKA (w latach PRLu słynna restauracja i night-club „Viking”)

ul. Wolności

Nieczęsto zdarzają się wizyty w tym rejonie, gdy organizujemy zwiedzanie Trójmiasta, jednak np. w czasie wizyt wyceickzowcó wracamy tamtędy do portu!

– stara zabudowa Nowego Portu, kamieniczki czynszowe z XIX/XX w.
– po lewej szkoła podstawowa nr 55
– po prawej ulica Krzywa, w głębi domki z przełomu XIX/XX wieku
– skrzyżowanie z ul. Władysława IV, od skrzyżowania w prawo: zajezdnia tramwajowa z końca XIX w. i prom Wisłoujście (twierdza Wisłoujście pełniła w swoich dziejach nie tylko rolę twierdzy i latarni morskiej, było to też więzienie; np. po powstaniu listopadowym trzymano w niej internowanych uczestników Powstania Listopadowego, zaś w roku 1917 trafił tu na pewien czas Józef Piłsudski – aresztowany po kryzysie przysięgowym w legionach, w drodze do Magdeburga)

ul. Władysława IV

– po prawej siedziba Polcargo (rzeczoznawstwo i kontrola towarów w handlu międzynarodowym)
– skrzyżowanie z ul. Strajku Dokerów
– po lewej: siedziba C. Hartwig ((jedna z najstarszych firm spedycyjnych – zał. Carl Hartwig 1858r.)
– po prawej wieża i baza Portowej Straży Pożarnej „Florian” (przed wojną w tym miejscu był Dom Polski, w głębi równoległa do Władysława IV – ul. Zamknięta, przy niej pod nr 6 był hotel „Berlin”, w którym nocował Napoleon w 1807r., podczas zwiedzania Wisłoujścia)
– po prawej kościół rektorski Niepokalanego Serca Maryi (franciszkanie)
– przedłużenie Władysława IV = ul. Szkolna (w stronę portu) (to na niej obrońcy Westerplatte ostrzelali przemieszczające się oddziały – prawdopodobnie policji gdańskiej)
– za kościołem – Nabrzeże i Zakręt Pięciu Gwizdków, dalej w stronę ujścia – Nabrzeże Oliwskie (niegdyś kanał portowy był węższy a w tym miejscu zakręcał niemal pod kątem prostym, mijanie się nie było możliwe – stąd statek wchodzący w zakręt miał obowiązek dać pięciokrotny sygnał gwizdkiem parowym – pierwszeństwo statek wchodzący do portu. Nakaz zniesiony po poszerzeniu i przebudowie kanału – wykreślony z locji w 1970r.)

ul. Oliwska

– po lewej: kościół św. Jadwigi Śląskiej (przy krzyżu misyjnym po prawej stronie kościoła replika pomnika z Westerplatte, postawionego tam 11.XI.1928r. na X-lecie niepodległości – orzeł i napis „Wspólna pracą wszystkich tworzy się bogactwa”, obok tablica „Rok 33 1933, pamiątka 19to wiekowej rocznicy męki i śmierci pańskiej”; przy wejściu dwie tablice na 1000-lecie chrztu i 1000-lecie śmierci św. Wojciecha)
– po lewej: Gdańskie Centrum Zdrowia, Przychodnia Medycyny Pracy i Szpital Błękitny Nowy Port
– po prawej: wielki budynek w biało-żółte pasy: Wojewódzka Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa – oddział graniczny
– po prawej: niewidoczna za drzewami stacja SKM Nowy Port (nieczynna od 2002, na tym terenie przy ul. Wysokiej stała latarnia morska – poprzedniczka obecnej
– po prawej (vis a vis stacji benzynowej) – odnowiona willa (dawny pensjonat), siedziba Morskiej Agencji Gdynia (firma spedycyjna)
– po prawej, (nr 34c, za MAG-iem): Wzgórze Pilotów – stary dom pilotów (nad drzwiami figura sternika – zaginęła)
– po lewej: zespół szkół ogólnokształcących (IV LO, szkoła podstawowa, gimnazjum, studium detektywistyczne i liceum zaoczne – matura w 2 lata!;-))
– po lewej: ceglany budynek Izby Celnej w Gdańsku, potem kilka bloków i barak – komisariat policji w Nowym Porcie
– po lewej: Morski Oddział Straży Granicznej (koszary pruskie z XIX/XXw., kasyno, internat; w tym kompleksie w okresie międzywojennym znajdował się Polski Etap Emigracyjny – dla opuszczających kraj emigrantów – odpływali z nabrzeża Wiślanego koło Poczty Morskiej], na terenie Kaplica Polska MB Częstochowskiej pod opieką ks. Góreckiego; od września 1939 do kwietnia 1940 Niemcy więzili tu 10 tysięcy Polaków, kilkuset zginęło)
– w prawo – ul. Przemysłowa – do Nabrzeża Ziółkowskiego
– port – Basen Władysława IV, wybud. 1879r.,

piechotą:
latarnia morska: Pierwsza gdańska latarnia powstała prawdopodobnie już w XIV wieku, w miejscu dzisiejszej twierdzy Wisłoujście. Z czasem oprócz funkcji nawigacyjnej poczęła też bronić wejścia do portu, obrastając w umocnienia i fortyfikacje. Jednak natura okazała się silniejsza i gdy Wisła nanosząc wielkie ilości piachu odsunęła swoje ujście o ponad 2 kilometry, znaczenie latarni upadło.
Kolejna latarnia powstała w tworzącym się Nowym Porcie u nowego ujścia Wisły w roku 1785 – przy ul. Wysokiej, w miejscu dzisiejszej stacji SKM Nowy Port). Zasilana była węglem, później świecami woskowymi, wreszcie gazem (jako druga w świecie) i pod koniec XIX wieku na kilka lat eksperymentalnie prądem elektrycznym (pierwsza na Bałtyku). W roku 1894 zbudowano obecną ośmiokątną wieżę typu Cleveland (Wielkie Jeziora, USA) o wysokości ponad 27 metrów. W laternie zainstalowano żarówkę elektryczną i metalowy reflektor. Dzięki usytuowaniu na pagórku jej światło padało na morze z wysokości ponad 30 metrów i miało zasięg 13 mil morskich. Emitowała światło kątowe w trzech sektorach podejścia do gdańskiego portu: czerwone w zakresie od 117st. do 136st. i od 275st. do 297st. oraz białe w od 136st. do 275st. Cykl świetlny latarni miał sekwencję: błysk 2 sekundy – przerwa 3 sek. Ponadto jej maszt nad laterną wyposażony był we wskaźnik kierunku wiatrów, prędkościomierz i kulę czasu. Kula ta była zbudowana z wikliny pomalowanej na czarno i punktualnie w południe opuszczana była z położenia górnego w dolne, służąc do regulacji pokładowych chronometrów.
1 września 1939r. na jej wieży Niemcy umieścili cekaem, który uciszyli obrońcy strzałem z armaty kpr. Grabowskiego. Śladem tego ostrzału jest zamurowany jaśniejszą cegłą ślad po otworze od pocisku.
W roku 1984 latarnię wyłączono z polskiego systemu nawigacyjnego, jej funkcję przejęła nowa latarnia na wieży Kapitanatu Portu Północnego, o wysokości światła 61 metrów i zasięgu 25 Mm. Obecnie w rękach prywatnych, muzeum latarnictwa, kula czasu.
– Kapitanat Portu
– za latarnią – nowy dom pilotów
– obrotnica
– Westerplatte
– basen Westerplatte – baza Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej
– ujście Martwej Wisły
– przystań promowa „Polferries” – PŻB (promy do Nynashamn „Scandinavia” i „Rogalin”, tu kręcono „Ostatni Prom”)

DCT, Port Płn, Westerpllate

Brama Żuławska (Knipawska)
Brama znajdowała się pomiędzy bastionem Lew a bastionem Wół. Nazywana inaczej bramą Knipawską, ponieważ oddzielała Knipawy (teraźniejsze Rudno) od miasta. Powstała w 1628 roku, zbudował ją Jan Strakowski. Wystrój kamieniarski jest dziełem Hermana Kunsta. Na ścianie poddasza od zewnątrz jest herb miasta, We wnękach do 1932 roku znajdowały się tam posągi Diany i Bellony, które były symbolami pokoju i wojny. Bramę wieńczyła niegdyś leżąca postać kobieca jako symbol mądrości. Medaliony nad przejściami dla pieszych przedstawiają rzymskich wodzów.

Ul. Długie Ogrody
Powstałą z prastarej drogi na Żuławy i Mierzeję. Pierwsza wzminka o Długich Ogrodach pochodzi z 1361 roku. Nazwa pochodzi od długości i układu parceli oraz od znajdujących się tu wcześniej ogrodach warzywnych i kwiatowych. Ulica jest końcowy odcinkiem Drogi Królewskiej, w tutejszych gospodach zatrzymywali się polscy panowie, gdy król przyjeżdżał do Gdańska. Ulica była zamieszkiwana przez różne narodowości m.in. menonitów, anglików i szkotów.

 Polska Szkoła Handlowa
Została ofiarowana Macierzy Szkolnej przez Edwarda Heina-Jereckiego. Istniała w 1926-1936 roku w Wolnym Mieście Gdańsk na miejscu dawnego kasyna pruskiego. Była to średnia szkołą zawodowa przygotowująca do kupiectwa. Od 1929 roku obo znajdowała się dwuletnia Wyższa szkoła Handlowa. Obecnie Szkoły Ekonomiczno – Handlowe im. Macierzy Szkolnej.

Kościół Św. Barbary
Na zwiedzanie trójmiasta warto przygotoać się z kościołów gotyckich. Na przykład, w 1387 roku powstał przytułek dla starców z kaplicą Św. Barbary ( patronka rybaków) i szpitalem. W latach 1431-36 rozbudowano go. Od 1453 był to już kościół Św. Barbary. Jest to kościół gotycki, niegdyś dwu nawowy obecnie jedno nawowy, ponieważ nawę południową rozebrano w czasach PRL.

Brama Stągiewna
Inaczej nazywana stągwie mleczne (Milchkannentor). Jest fortyfikacją miejską z 1517-19. Mamy dużą i małą stągiew. Duża ma 27m wysokości a mała 12. Brama miejska na Wyspie Spichrzów pochodzi z XVI wieku.

Most Stągiewny
Ma 15m długości. Łączy Wyspę Spichrzów z Długimi Ogrodami. Do II Wojny Światowej most był zwodzony i biegła po nim linia tramwajowa z Głównego Miasta na Stogi.

Ul. Podwale Przedmiejskie
Ulica ma dwa km długości i wyznacza granicę między Głównym Miastem a Starym Przedmieściem, przecina Wyspę Spichrzów i Dolne Miasto.

Koszary Artyleryjskie
Koszary pruskie potocznie nazywane koszarami czerwonymi.

Akademia Muzyczna
Składa się z gmachu koszar pruskich z 1873 roku i Gimnazjum Królewskiego z 1881 roku. W dawnym gimnazjum mieści się torat i aula, a w koszarach są sale wykładowe. Część budynku przeznaczona jest jako hotel.

Wyspa Spichrzów
Pierwsze spichlerze powstały w 1330 roku.w XVI wieku znajdowało się tam około 350 spichlerzy.. Część z nich jest odbudowana i przeznaczona do użytku, np: Błękitny Baranek. Miały one różne nazwy np: Szara Gęś czy Królewski.

Targ maślany (garncarski)
W 1650 roku powstaje plac targowy, gdzie targowano wyrobami typu masło, melko twaróg, potem zaczęto handlować tam wyrobami garncarskimi.Przy Targu maślanym znajduje się budynek gimnazjum z 1837 roku a obecnie Technikum Spożywcze (budynek neoromański). W 1875-78 zbudowano neogotycki gmach dawnej dyrekcji poczty. Od 1926 roku w budynku tym funkcjonowało studio Gdańskiego radia.

Zwiedzanie Trójmiasta

(obiekty bardziej na południe)

Teatr Szekspirowski
Jest to teatr dramatyczny nawiązujący wyglądem do teatru elżbietańskiego, otwarty w 2014 roku. Początek projektu rozpoczął się w 2008 roku dzięki Fundacji Theatrum Gedanese. Jest obłożony 750 tyś. cegiełek holenderek w kolorze czarnym.

Ul. Okopowa
Ulica powstała w 1903 roku po rozebraniu części wałów i bastionów. Ulicę Okopową tworzą dwa odcinki: Wał Karowy i Wał Wiebeg. W 1945 roku połączono te dwa odcinki i nazwano je ul. Okopową.
Gmach siedziby Komendy Policji
Został wybudowany w 1950 roku i zaprojektowany przez Otto Koeppel. Jest on bardzo dobrym przykładem eklektyzmu.

Brama Wyżynna
Wykonawcami są Wilhelm van den Block i Jan Strakowski, powstała w 1568-88. Jest to brama renesansowa.

Węzeł Hucisko
Powstał po niwelacji wałów miejskich. Nazwa pochodzi od warsztatów obróbki srebra z XV wieku.

Targ Drzewny
Nazwa pochodzi od handlu drewnem w tym miejscu. Znajduje się tam pomnik Jana III Sobieskiego na koniu. Do 1965 roku znajdował się we Lwowie.

Nowy Ratusz
Wybudowany na przełomie XX wieku. Od 1920 roku Pałac Wysokiego Komisarza Ligi Narodów. W latach 50 znajdował się tam klub studentów wybrzeża „Żak”. od lat 90 mamy tu Radę Miasta.

Dom Partii KWPZPR
W zamieszkach w grudniu 1970 został podpalony, następnie został przebudowany. Od lat 90 mamy tu siedzibę banków.

Kościół Św. Elżbiety
Jest to kościół gotycki jedno nawowy.W XVI wieku był to kościół kalwinów obecnie jest to kościół księży pallatynów. Od 1981 roku są w nim prowadzone transmisje mszy dla Polaków poza krajem.

Dworzec Główny
Z 1900 roku, postać, kolorystyka i materiały są typowe dla gdańskiej odmiany niderlandzkiego renesansu. Wieża ma wysokość 48 m i jest zwieńczona hełmem. Obok dworca znajduje się pomnik Kindretransportów tzn. dzieci żydowskich wywożonych do Londynu w 1939 roku. Jego autorem jest Frank Meisler i został odsłonięty w 2009 roku.

Centrum Biznesu „Zieleniak”
Jest to jeden z pierwszych drapaczy chmur w Gdańsku. Powstał w 1967 roku i ma 72 m wysokości oraz 17 pięter.

UWAGA: istnieje projekt przeniesienia obrazu Memlinga do innego obiektu niź Muzuem Narodowe w Gdańsku. Przewodnik musi być przygotowany na niespodzianki, gdy zwiedza Trójmiasto z grupą.

Objazd